De Sarcofaag van S. Stefano: Een Oeroude Ode aan de Slaap en een Verwarrend Bad

De derde eeuw na Christus was een turbulente tijd voor het Romeinse Rijk, maar te midden van deze politieke onrust bloeide de kunst voort. Vooral in Italië zag je een nieuwe generatie beeldhouwers, mozaïekmakers en schilders zich profileren, die hun vakmanschap in dienst stelden van religieuze opdrachtgevers en rijke burgers. Een van deze meesters was Ulpiano, wiens naam met enige moeite uit de mist der geschiedenis is opgevist. Zijn meest bekende werk, de Sarcofaag van S. Stefano in Rome, staat bekend om zijn ongebruikelijke stijl en mysterieuze scènes.

De sarcofaag, ontdekt in de catacomben van Sint-Stefanus aan het eind van de 16e eeuw, is een indrukwekkend stuk marmer. Het meet 2 meter lang en 1.5 meter breed, met reliëfs die zowel de bovenkant als de zijkanten bekleden. Op het eerste gezicht lijkt de sarcofaag traditioneel: scènes uit het leven van Christus, zoals de kruisiging en de verrijzenis, zijn duidelijk afgebeeld. Maar Ulpiano’s interpretatie is allesbehalve conventioneel.

Een Bad van Verwarring: De Mysterieuze Beelden van de Sarcofaag Het centrale reliëf op de sarcofaag toont een vreemd tafereel: drie figuren lijken te baden in een grote bak. De figuren zijn naakt, met lang golvend haar en geïdealiseerde lichaamsvormen. Boven hen zweeft een figuur met vleugels, mogelijk een engel of een godheid. De scène heeft geleid tot veel discussies onder kunsthistorici.

Wat stelt deze badritueel voor? Is het een symbolische voorstelling van de doop? Of gaat het om iets anders, iets mystieks en misschien zelfs enigszins ongemakkelijks? Sommigen beweren dat de figuren in feite gestorven zijn en dat Ulpiano de overgang naar de dood, de slaap der eeuwigheid, heeft afgebeeld.

De Slaap: Ulpiano’s Oeroude Thema

Naast dit raadselachtige bad zijn er andere scènes op de sarcofaag die verband lijken te houden met het thema van de slaap. Een reliëf toont een jonge vrouw die in een boom ligt, alsof ze slaapt. Een ander reliëf toont Dionysus, de god van wijn en plezier, die met een kroon op zijn hoofd ligt.

Dit terugkerende thema van de slaap heeft geleid tot speculaties dat Ulpiano’s werk een verborgen boodschap bevatte over de eeuwige rust die wacht na de dood. De badritueel zou dan symboliseren de reiniging van de ziel, terwijl de slapende figuren de overgang naar een andere wereld voorstellen.

Ulpiano: Een Vergeten Meester? Helaas weten we erg weinig over Ulpiano zelf. Geen biografische teksten zijn bewaard gebleven en er zijn geen andere werken aan hem toegeschreven. Dit maakt het moeilijk om zijn intenties te doorgronden en de betekenis van zijn kunstwerk echt te begrijpen.

Misschien was Ulpiano een visionair kunstenaar die zich vooruitliep op zijn tijd, of misschien was hij gewoon iemand die experimenten uitvoerde met nieuwe thema’s en stijlen.

Wat we wel weten is dat de Sarcofaag van S. Stefano een uniek en fascinerend werk is dat nog steeds vragen oproept. Het getuigt van de creativiteit en het vakmanschap van Ulpiano, en het blijft ons inspireren om na te denken over de mysteries van het leven en de dood.

De sarcofaag staat nu in de collectie van de Musei Vaticani, waar hij bezocht kan worden door iedereen die nieuwsgierig is naar dit eeuwenoude mysterie.